Zmiany w Kodeksie cywilnym od 8 września 2016r.

Ustawa z dnia 10 lipca 2015 roku o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 7 września 2015, poz. 1311), której przepisy obowiązują od 8 września br., wprowadziła do kodeksu cywilnego szereg zmian w zakresie form czynności prawnych, mających duże znaczenie praktyczne. Poniżej prezentujemy ich zarys.

1. Forma dokumentowa czynności prawnych

Najistotniejsza zmiana polega na wprowadzeniu do Kodeksu cywilnego nowej formy czynności prawnych – formy dokumentowej. Zmiana wynika z konieczności dostosowania prawa do powszechnie stosowanych, nowoczesnych środków komunikowania się i ma na celu usprawnienie dokonywania czynności prawnych. Niesie ze sobą jednak również pewne ryzyka.

Zgodnie z ustawą dokumentem jest nośnik informacji umożliwiający zapoznanie się z jej treścią (art. 77³ k.c.). Dla zachowania formy dokumentowej znaczenie ma fakt takiego utrwalenia informacji, które pozwoli się z nią zapoznać i umożliwi jej odtworzenie. Podpis nie jest więc elementem koniecznym dokumentu. Dokumentem będą w szczególności nagrania, wiadomości e-mail, sms, pliki komputerowe itp. 

Ponadto z przepisów wynika, że do zachowania dokumentowej formy czynności prawnej wystarcza złożenie oświadczenia woli w postaci dokumentu, w sposób umożliwiający ustalenie osoby składającej oświadczenie (art. 77² K.c.). Jednoznaczne ustalenie osoby składającej oświadczenie np. sms-em czy e-mailem nie jest jednak proste i może niejednokrotnie nastręczać problemów.

Forma dokumentowa, podobnie jak zwykła forma pisemna, co do zasady zastrzeżona jest ad probationem (dla celów dowodowych). Niedochowanie jej nie spowoduje nieważności czynności prawnej, a jedynie przy ewentualnym sporze uniemożliwi dopuszczenie dowodu z zeznań świadków lub z przesłuchania stron na dowód dokonania tej czynności.  Ustawa lub umowa stron może jednak zastrzec tę formę czynności pod rygorem nieważności.

Istotne uregulowanie zawarte jest w art. 77 §2 k.c., zgodnie z którym, jeżeli umowa została zawarta w formie pisemnej, dokumentowej albo elektronicznej, jej rozwiązanie za zgodą obu stron, jak również odstąpienie od niej albo jej wypowiedzenie wymaga zachowania formy dokumentowej, chyba, że ustawa lub umowa zastrzega inną formę. Oznacza, to, że jeśli umowa została zawarta w w jednej z form wymienionych w przepisie, dla jej rozwiązania za porozumieniem stron, odstąpienia lub wypowiedzenia, co do zasady, wystarczy oświadczenie złożone tylko w formie dokumentowej, czyli np. sms czy e-mail.  Ustawa może ustanowić w tym zakresie wyjątek, jak również same strony mogą go zastrzec w umowie.

Przedsiębiorcy powinni szczególnie zaznajomić się z art. 77¹ §2 k.c., bowiem, jeśli umowę zawartą bez zachowania formy dokumentowej jedna strona niezwłocznie potwierdzi w dokumencie skierowanym do drugiej strony (np. e-mailem), a dokument ten zawiera zmiany lub uzupełnienia umowy niezmieniające istotnie jej treści , strony wiąże umowa o treści określonej dokumencie potwierdzającym, chyba że druga strona niezwłocznie się temu sprzeciwi również w dokumencie.

Ustawowo forma dokumentowa zastrzeżona została dla umowy pożyczki, której wartość przekracza 1000 zł (art. 720 §2 k.c.).

Wprowadzenie formy dokumentowej z pewnością usprawni proces zawierania umów, jednak szeroka definicja dokumentu, czy trudności przy ustalaniu osoby składającej oświadczenie w tej formie (nadawcę sms-a, autora e-maila) mogą doprowadzić do obniżenia pewności obrotu.

2. Forma elektroniczna czynności prawnych

Forma elektroniczna czynności prawnych nie jest nowością w Kodeksie cywilnym. Złożenie oświadczenia woli w formie elektronicznej, opatrzonego bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu, było możliwe już przed wejściem w życie ustawy nowelizującej. Obecnie jednak ta forma czynności prawnych stanowi odrębną formę szczególną, zaś oświadczenie złożone w formie elektronicznej jest równoważne z oświadczeniem w zwykłej formie pisemnej (art. 78¹ k.c.).

Nowością w zakresie formy elektronicznej jest dodanie do katalogu czynności z datą pewną dokumentu w postaci elektronicznej znakowanego czasem.