Legal design w umowach zawieranych przez dzieci do 13. roku życia – jak projektować umowy zrozumiałe i bezpieczne dla najmłodszych?

dr Lidia Siwik

 

Czy umowa może być przyjazna dziecku? Jak zaprojektować wzorzec umowny tak, by był jednocześnie ważny, zrozumiały i chronił najmłodszych konsumentów?

 

 

W artykule dr Lidii Siwik poddano analizie zagadnienie legal designu w umowach zawieranych przez dzieci do 13. roku życia – czyli osób pozbawionych zdolności do czynności prawnych. W centrum rozważań znalazły się: obowiązujące przepisy Kodeksu cywilnego, warunki skuteczności tzw. umów w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, a także nowoczesne podejście do komunikacji prawnej z dzieckiem. Artykuł pokazuje, jak wielką rolę może odegrać dobrze zaprojektowana umowa – napisana prostym językiem, wzbogacona o elementy graficzne, przejrzysta, atrakcyjna i dopasowana do percepcji małoletniego. Legal design staje się tu nie tylko narzędziem zwiększającym zrozumienie, ale też buforem ochronnym – ograniczającym ryzyko abuzywności i wzmacniającym zaufanie w relacji dziecko–dorosły–przedsiębiorca.

Wskazano również na rolę rodziców jako pośredników i strażników treści umowy, omówiono ryzyka prawne związane z nieprawidłowym kontraktowaniem z małoletnim oraz sformułowano praktyczne wytyczne tworzenia wzorców umownych zrozumiałych dla dzieci.

To nie tylko tekst o dzieciach – to opowieść o odpowiedzialności prawa wobec najsłabszych uczestników rynku. Pełna wersja artykułu do pobrania poniżej.

 

Oto początek opracowania:

Legal design to podejście polegające na projektowaniu komunikacji prawnej w sposób zrozumiały i przyjazny dla odbiorcy. W centrum tej koncepcji stoi człowiek – nawet taki, który nie posiada wiedzy prawniczej – a celem jest uczynienie prawa bardziej czytelnym, użytecznym i dostosowanym do potrzeb użytkownika. Odbiorcą „wrażliwym i słabym” w kontekście niniejszej analizy są dzieci poniżej 13. roku życia, które z racji wieku mają ograniczone​ emocjonalne, a także pozostają w znacznie słabszej pozycji kontraktowej wobec dorosłych kontrahentów. Dzieci te nie mają pełnej zdolności do czynności prawnych, co w praktyce oznacza bardzo poważne ograniczenia co do możliwości samodzielnego zawierania przez nie umów. Z drugiej strony, nawet małe dzieci uczestniczą na co dzień w drobnych transakcjach, gdy kupują słodycze, bilety komunikacji miejskiej. Powstaje zatem pytanie, jak projektować umowy z udziałem tak młodych osó​b, aby jednej strony respektować wymogi prawa (chroniącego małoletnich), a z drugiej – uczynić te umowy maksymalnie zrozumiałymi i dostępnymi dla dzieci. Współcześnie (stan prawny na 2025 r.) zwraca się coraz większą uwagę na potrzebę upraszczania języka prawniczego oraz stosowania form graficznych, tak aby nawet dzieci mogły pojąć sens dokumentów prawn​ych. Tego rodzaju podejście znajduje uzasadnienie nie tylko w inicjatywach oddolnych (ruch plain language, rozwój legal designu), ale też w przepisach prawa – przykładowo RODO w art. 12 wymaga, by informacje kierowane do dziecka były przekazywane jasnym i prostym językiem zrozumiałym dla dziecka.

 

Celem niniejszego artykułu jest analiza problematyki umów cywilnoprawnych zawieranych przez małoletnich poniżej 13. roku życia w ramach bieżących spraw życia codziennego, z uwzględnieniem aktualnych przepisów polskiego prawa cywilnego i najnowszego orzecznictwa (krajowego oraz Trybunału Sprawiedliwości UE). W części analitycznej przedstawiono najpierw podstawy prawne kontraktowania przez małoletnich i wymogi skuteczności takich umów, a następnie omówiono kwestie zrozumiałości i przejrzystości umów kierowanych do dzieci oraz ochronie małoletniego jako strony umowy. Zaprezentowano także wytyczne dotyczące tworzenia przyjaznych dla dzieci wzorców umownych i materiałów informacyjnych, z uwzględnieniem roli rodziców (opiekunów) w procesie kontraktowania. Osobno poruszono problem ryzyka abuzywności (niedozwolonych klauzul) oraz nieważności postanowień umownych skierowanych do małoletnich. Całość zwieńczona jest wnioskami, w których podsumowano najważniejsze spostrzeżenia płynące z analizy.

 

Poniżej link do pełnej publikacji.

Legal design w umowach zawieranych przez małoletnich do 13

 

 

Dziękujemy za angażowanie dzieci w budowanie ich świadomości prawnej!

Tekst powstał dla i na potrzeby wydawnictwa Rajters.