Poradnik prostego języka nie dla prawnika

Idea prostego języka jest nie tylko dla prawnika!

• Istota podejścia – prawo przyjazne dla człowieka: Legal design to metodyka projektowania dokumentów prawnych nastawiona na ich użytkowników. Celem jest tworzenie prostszego i bardziej zrozumiałego języka prawa oraz formy dokumentów. Założenie jest takie, że prawo tworzone jest dla ludzi, dlatego powinno być dla nich zrozumiałe (Legal Design – jak projektować zrozumiałe umowy i regulaminy). Jak ujęła to Margaret Hagan, „legal design to zastosowanie zasad projektowania skoncentrowanego na człowieku i jego potrzebach w świecie prawa, tak aby system prawny i usługi prawnicze były bardziej przyjazne dla człowieka” (Legal Design – jak projektować zrozumiałe umowy i regulaminy). W efekcie legal design przeciwdziała wykluczeniu osób nieznających żargonu prawniczego i zwiększa dostęp do informacji prawnej.
• Prosty i zrozumiały język: Dokumenty przygotowane zgodnie z legal design cechują się maksymalnie przystępnym językiem. Unika się długich, zawiłych zdań i łacińskich sentencji, a zamiast tego stosuje słownictwo potoczne zrozumiałe dla odbiorcy. Trudne terminy prawnicze (jeśli muszą pozostać) są objaśniane prostymi słowami (Legal Design – jak projektować zrozumiałe umowy i regulaminy). Dzięki temu nawet laik zrozumie umowę czy regulamin – tekst prawny przestaje odstraszać, a staje się komunikatywny.
• Wykorzystanie elementów wizualnych: Legal design sięga po grafiki, ikony, diagramy, tabelki i inne elementy wizualne, by wspierać przekaz tekstowy. Obraz często przemawia szybciej niż słowo pisane – np. zamiast opisywać w ustępie tekstu wysokość opłat czy termin płatności, można przedstawić je w formie tabeli lub graficznego wykresu (Legal Design – jak projektować zrozumiałe umowy i regulaminy). Takie przedstawienie treści zwiększa jej przystępność – ważne dane są natychmiast widoczne i łatwiejsze do zapamiętania.
• Czytelna struktura i formatowanie: Dokument zaprojektowany w duchu legal design ma klarowny układ. Informacje są uporządkowane od najważniejszych do bardziej szczegółowych, w logicznej kolejności (Legal Design – jak projektować zrozumiałe umowy i regulaminy). Stosuje się podział na sekcje tematyczne opatrzone czytelnymi nagłówkami. Ważne postanowienia wyróżnia się graficznie – poprzez pogrubienie, ramki, tło lub kolor – tak aby przykuć uwagę czytelnika (Legal Design – jak projektować zrozumiałe umowy i regulaminy). Na przykład kluczowe warunki umowy (przedmiot, wynagrodzenie, terminy) mogą być wyeksponowane wizualnie, dzięki czemu nic istotnego nie umknie uwadze odbiorcy.
• Iteracyjny proces projektowania: Legal design to nie jednorazowe napisanie dokumentu, lecz proces. Obejmuje on prototypowanie kolejnych wersji umowy czy regulaminu i testowanie ich zrozumiałości na grupie docelowych odbiorców. Na podstawie zebranych uwag dokument jest ulepszany – upraszczany język, dodawane objaśnienia lub grafiki w miejscach, które okazały się niejasne. Taka iteracja gwarantuje, że finalny dokument będzie maksymalnie przejrzysty i funkcjonalny. W rezultacie powstają umowy i regulaminy, które użytkownicy chcą czytać i są skłonni zaakceptować, co sprzyja zgodności z prawem (np. konsumenci naprawdę zapoznają się z regulaminem zamiast go pomijać).
• Korzyści z legal design: Zastosowanie powyższych zasad sprawia, że dokumenty prawne są prostsze, przyjemniejsze w odbiorze i zrozumiałe dla każdego (Legal Design – jak projektować zrozumiałe umowy i regulaminy). To z kolei zwiększa szansę, że odbiorcy (klienci, pracownicy, kontrahenci) zastosują się do ich postanowień, bo rzeczywiście pojmą swoje prawa i obowiązki. Przykładowo, jasno napisany i zilustrowany regulamin może ograniczyć liczbę pytań do obsługi klienta i sporów prawnych wynikających z niezrozumienia zapisów.